Thông quan hàng hóa là gì? Ý nghĩa, quy trình và giải đáp thắc mắc

Thông quan hàng hóa là một trong những bước quan trọng nhất trong hoạt động xuất nhập khẩu, quyết định việc hàng hóa có được phép ra vào lãnh thổ Việt Nam hay không. Quá trình này không chỉ đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật về hải quan, thuế và kiểm tra chuyên ngành mà còn giúp thương mại quốc tế diễn ra minh bạch, thuận lợi và hiệu quả hơn. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ thông quan hàng hóa là gì, ý nghĩa, quy trình thực hiện, cũng như giải đáp những thắc mắc thường gặp trong thực tế.

1. Thông quan và ý nghĩa trong xuất nhập khẩu

Để có cái nhìn tổng quan về thông quan, trước tiên hãy cùng tìm hiểu thông quan là gì và thông quan có ý nghĩa gì đối với xuất nhập khẩu?

1.1 Thông quan là gì?

Tại Khoản 21, Điều 4, Văn bản hợp nhất Luật Hải quan năm 2022 có đề cập như sau: “Thông quan là việc hoàn thành các thủ tục hải quan để hàng hóa được nhập khẩu, xuất khẩu hoặc đặt dưới chế độ quản lý nghiệp vụ hải quan khác.”

Hiểu đơn giản, hàng hóa xuất khẩu cần phải làm thủ tục hải quan, sau đó được hải quan quốc gia nhập khẩu hàng hóa duyệt thông quan. Lúc này, hàng hóa được xem như là nhập khẩu hợp pháp theo quy định của pháp luật.

1.2 Vai trò của thông quan trong xuất nhập khẩu

Thông quan là bước bắt buộc trong quy trình xuất nhập khẩu, giúp hàng hóa được phép ra - vào lãnh thổ Việt Nam hợp pháp. Vai trò chính gồm:

• Xác nhận tính hợp pháp của hàng hóa - đảm bảo tuân thủ quy định về thuế, nguồn gốc, kiểm tra chuyên ngành.
• Đảm bảo nguồn thu cho Nhà nước - thu đúng, thu đủ các loại thuế xuất nhập khẩu.
• Bảo vệ lợi ích quốc gia - ngăn chặn buôn lậu, gian lận thương mại, hàng cấm, hàng giả.
• Tạo thuận lợi thương mại - rút ngắn thời gian giao hàng, giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh.
• Thúc đẩy hiện đại hóa hải quan - ứng dụng hệ thống VNACCS/VCIS, quản lý điện tử, minh bạch và hiệu quả.

2. Khi nào hàng hóa được thông quan?

Căn cứ Điều 37, Luật Hải quan năm 2014, hàng hóa chỉ được thông quan sau khi người khai hải quan đã hoàn tất toàn bộ thủ tục hải quan theo quy định.

• Trường hợp người khai hải quan đã hoàn thành thủ tục hải quan nhưng chưa nộp hoặc nộp chưa đủ số tiền thuế phải nộp trong thời hạn luật định, hàng hóa vẫn có thể được thông quan nếu có bảo lãnh của tổ chức tín dụng đối với số tiền thuế còn thiếu hoặc được gia hạn thời hạn nộp thuế theo quy định của pháp luật thuế.
• Trường hợp chủ hàng bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan bằng hình thức phạt tiền, và hàng hóa vẫn được phép xuất khẩu hoặc nhập khẩu, thì hàng hóa chỉ được thông quan khi đã hoàn thành nghĩa vụ nộp phạt hoặc có bảo lãnh của tổ chức tín dụng về số tiền phạt cần nộp để thực hiện quyết định xử phạt của cơ quan hải quan hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

3. Quy trình thông quan cơ bản của hàng hóa

Hoạt động thông quan là bước bắt buộc để hàng hóa được phép nhập khẩu hợp pháp vào lãnh thổ Việt Nam. Dưới đây là quy trình 6 bước cơ bản để thông quan hàng hóa:

3.1 Chuẩn bị hồ sơ hải quan

Doanh nghiệp nhập khẩu cần chuẩn bị đầy đủ bộ chứng từ theo quy định tại Điều 24, Thông tư 38/2015/TT-BTC (được sửa đổi bởi Thông tư 39/2018/TT-BTC), gồm tờ khai hải quan nhập khẩu, chứng từ, giấy phép khác của hàng hóa, giao dịch.

3.2 Khai báo hải quan điện tử

Doanh nghiệp thực hiện khai báo qua Hệ thống VNACCS/VCIS hoặc Cổng thông tin một cửa quốc gia (vnsw.gov.vn).

Khi hoàn tất khai báo, hệ thống tự động cấp số tờ khai và phân luồng kiểm tra hải quan:

• Luồng xanh: Miễn kiểm tra hồ sơ, miễn kiểm tra thực tế hàng hóa → thông quan ngay.
• Luồng vàng: Kiểm tra hồ sơ giấy tờ → nếu hợp lệ, cho thông quan.
• Luồng đỏ: Kiểm tra hồ sơ và kiểm tra thực tế hàng hóa → thông quan sau khi đạt yêu cầu.

3.3 Nộp thuế và lệ phí hải quan

• Người nhập khẩu phải nộp đầy đủ thuế nhập khẩu, thuế GTGT, thuế tiêu thụ đặc biệt… (nếu có).
• Hệ thống VNACCS cho phép nộp trực tuyến qua ngân hàng phối hợp thu, giúp tiết kiệm thời gian.

3.4 Kiểm tra hàng hóa (nếu có)

Cơ quan hải quan kiểm tra bằng máy soi container hoặc kiểm tra thủ công.

Mục tiêu: xác định tên hàng, mã HS, số lượng, xuất xứ, trị giá có khớp với khai báo hay không.

3.5 Quyết định thông quan

Sau khi hoàn tất các bước kiểm tra và nghĩa vụ thuế, cơ quan hải quan ra quyết định thông quan, cho phép hàng hóa rời khu vực giám sát và vận chuyển vào lãnh thổ Việt Nam.

Trạng thái tờ khai khi đó hiển thị là: “Đã thông quan”.

3.6 Nhận hàng và lưu hồ sơ

Doanh nghiệp tiến hành nhận hàng từ kho, cảng, sân bay và lưu trữ hồ sơ hải quan tối thiểu 5 năm để phục vụ công tác thanh tra, kiểm tra sau thông quan.

Xem thêm: Tờ khai hải quan nhập khẩu và quy trình mới nhất

4. Giải đáp một số câu hỏi về thông quan

4.1 Cách tra cứu thông tin tờ khai thông quan

Doanh nghiệp hoặc cá nhân có thể tra cứu tờ khai hải quan điện tử để biết tình trạng thông quan, số tờ khai, ngày đăng ký, mã loại hình,… theo một trong số cách sau:

Cách 1: Tra cứu trên hệ thống Hải quan Việt Nam tại website: https://www.customs.gov.vn

Cách 2: Tra cứu qua hệ thống VNACCS/VCIS nếu doanh nghiệp khai báo qua phần mềm hải quan điện tử (VNACCS/VCIS).

Cách 3: Tra cứu trên Cổng thông tin một cửa quốc gia tại https://vnsw.gov.vn.

4.2 Đơn hàng shopee đã được thông quan là gì?

Khi Shopee báo “Đơn hàng đã được thông quan”, điều đó có nghĩa là:

• Hàng hóa của bạn mua là hàng quốc tế, nhập từ nước ngoài như Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore... đã hoàn tất thủ tục hải quan tại Việt Nam và được phép nhập khẩu chính thức.
• Hàng đã được phép rời khỏi khu vực hải quan.
• Shopee hoặc đối tác vận chuyển của Shopee sẽ tiếp nhận gói hàng để vận chuyển về kho trong nước, sau đó giao tới địa chỉ của bạn.

Tóm lại trạng thái “Đã được thông quan” tức là hàng của bạn đã qua kiểm tra hải quan và sắp được chuyển giao cho đơn vị vận chuyển nội địa và sắp đến tay bạn trong vài ngày tới.

Có thể thấy, thông quan hàng hóa là thủ tục bắt buộc và đóng vai trò then chốt trong hoạt động xuất nhập khẩu. Việc nắm rõ quy trình, điều kiện thông quan cũng như cách tra cứu tình trạng tờ khai giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong quản lý hàng hóa, giảm rủi ro chậm trễ và chi phí phát sinh. Trong bối cảnh hiện nay, quá trình thông quan ngày càng được rút ngắn, minh bạch và hiện đại hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế và sự phát triển của doanh nghiệp.

Dương Nguyễn