Cục Hải quan triển khai Nghị quyết 397/NQ-CP: Siết chặt kiểm soát, ngăn chặn buôn lậu và hàng giả đến năm 2030

Thời gian qua, tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất - kinh doanh hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ diễn biến phức tạp, quy mô ngày càng tinh vi, đặc biệt trên môi trường thương mại điện tử, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng, trật tự quản lý thị trường và môi trường cạnh tranh lành mạnh. Trước tình trạng trên, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 397/NQ-CP năm 2025 nhằm xây dựng kế hoạch hành động tổng thể, đồng bộ và lâu dài để đấu tranh, ngăn chặn và đẩy lùi các hành vi vi phạm này.

1. Thực trạng phòng chống buôn lậu, hàng giả

Buôn lậu và vận chuyển hàng cấm đang diễn biến ngày càng tinh vi và quy mô lớn, trải rộng từ đường bộ biên giới phía Bắc, đường hàng không quốc tế đến tuyến quá cảnh xuyên quốc gia. Hàng hóa vi phạm không chỉ là vàng, ngoại tệ, điện thoại mà còn có hàng giả các thương hiệu xa xỉ, pháo nổ và đặc biệt là ma túy.

Chỉ trong một vụ kiểm tra tháng 11/2025 tại cửa khẩu Hữu Nghị, lực lượng Hải quan đã phát hiện hàng nghìn sản phẩm giả mạo nhãn hiệu nổi tiếng như Crocs, Louis Vuitton, Chanel, Hermes… Tất cả đều là hàng mới, được vận chuyển quá cảnh từ Trung Quốc sang Campuchia.

Đáng lo ngại hơn, các đường dây ma túy xuyên quốc gia liên tục thay đổi thủ đoạn: cất giấu trong hành lý cá nhân, hàng ký gửi xe khách, container, thậm chí ngụy trang trong chè khô, bình măng ớt, hay vận chuyển qua đường hàng không và chuyển phát nhanh, sau đó tiêu thụ nội địa qua mạng xã hội.

Theo số liệu của Cục Hải quan, chỉ trong chưa đầy 1 năm (15/12/2024 đến 14/11/2025), lực lượng chức năng đã:

• Phát hiện 17.297 vụ buôn lậu, vận chuyển hàng cấm.
• Trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 21.751 tỷ đồng.
• Thu ngân sách hơn 948 tỷ đồng.
• Thu giữ khoảng 2,4 tấn ma túy, liên quan 178 vụ, 236 đối tượng.

Những con số này cho thấy mức độ nghiêm trọng và phức tạp chưa từng có của hoạt động buôn lậu và tội phạm xuyên biên giới, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải siết chặt kiểm soát và triển khai các giải pháp mạnh mẽ, đồng bộ hơn.

2. Quan điểm của Nghị quyết 397/NQ-CP

Nghị quyết 397/NQ-CP xác định công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ phải được triển khai với quan điểm xuyên suốt sau:

a. Là nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên hàng đầu, mang tính liên tục, thường xuyên và không khoan nhượng.

Chống buôn lậu và các hành vi gian lận thương mại, hàng giả được xác định là nhiệm vụ ưu tiên trong công tác quản lý nhà nước, cần huy động sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, các cấp chính quyền, lực lượng chức năng, cộng đồng doanh nghiệp và toàn thể nhân dân.

b. Người dân và doanh nghiệp là trung tâm trong cuộc chiến chống buôn lậu.

Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng, doanh nghiệp chân chính luôn được đặt lên hàng đầu. Phong trào mỗi người dân là một chiến sĩ trên mặt trận chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ được phát động mạnh mẽ.

c. Tăng cường vai trò của chính quyền cơ sở và hệ thống chính trị cơ sở.

Chính quyền địa phương, các tổ chức trong hệ thống chính trị đóng vai trò nòng cốt trong việc tổ chức triển khai nhiệm vụ chống buôn lậu, gắn với việc nâng cao năng lực quản lý, phân định rõ chức năng, tránh chồng chéo trong thực thi pháp luật.

d. Gắn kiểm tra, xử lý với tuyên truyền, giáo dục pháp luật.

Không chỉ dừng lại ở công tác thanh tra, kiểm tra, Nghị quyết nhấn mạnh kết hợp hiệu quả giữa hoạt động kiểm tra và truyền thông, tuyên truyền, phổ biến pháp luật để nâng cao ý thức tuân thủ cho cả tổ chức, cá nhân và người tiêu dùng.

3. Mục tiêu của Nghị quyết 397/NQ-CP

Nghị quyết 397/NQ-CP đặt ra mục tiêu tổng quát và các mục tiêu cụ thể để từng bước thực hiện hiệu quả chiến lược đấu tranh chống buôn lậu và các hành vi vi phạm liên quan đến thị trường:

3.1 Mục tiêu tổng quát của Nghị quyết 397/NQ-CP

Chính phủ quyết tâm kiên quyết phòng ngừa, đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi và tiến tới chấm dứt, quét sạch tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ với tinh thần “tuyên chiến không khoan nhượng”. Mục tiêu này nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân và doanh nghiệp, bảo đảm an ninh, an toàn xã hội, sức khỏe cộng đồng và góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững.

3.2. Các mục tiêu cụ thể của Nghị quyết 397/NQ-CP

1) Hoàn thiện thể chế và cơ chế phối hợp thực thi pháp luật:

Rà soát, sửa đổi chính sách, quy định pháp luật và hoàn thiện tổ chức, bộ máy đủ mạnh, phân định rõ chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan liên quan để tạo cơ chế thực thi hiệu quả.

2) Nâng cao nhận thức tuân thủ pháp luật:

Tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức cho các cấp, các ngành, doanh nghiệp và người dân về trách nhiệm tuân thủ chủ trương, chính sách, pháp luật trong phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

3) Huy động sức mạnh toàn hệ thống:

Đảm bảo huy động sự tham gia của toàn bộ hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân trong cuộc chiến chống buôn lậu và các hành vi vi phạm liên quan.

4) Xây dựng đội ngũ cán bộ trong sạch, liêm chính:

100% cán bộ, công chức thực thi nhiệm vụ vụ liên quan được trang bị đủ năng lực, đạo đức nghề nghiệp, không bị ảnh hưởng tiêu cực; xử lý nghiêm các trường hợp bao che, tiếp tay vi phạm.

5) Ứng dụng công nghệ và quản lý hiện đại:

Trang bị đầy đủ khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý, giám sát và kiểm soát hàng hoá; xây dựng cơ sở dữ liệu truy xuất nguồn gốc để tăng hiệu quả quản lý thị trường.

6) Tuyên truyền và cam kết tuân thủ trên môi trường số:

100% sàn thương mại điện tử, mạng xã hội, cơ quan báo chí ký cam kết không kinh doanh, không quảng cáo hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc và đảm bảo tuân thủ pháp luật về sở hữu trí tuệ.

Việc Cục Hải quan triển khai Nghị quyết 397/NQ-CP thể hiện quyết tâm chính trị rõ ràng của Chính phủ trong việc siết chặt kỷ cương thị trường, chủ động phòng ngừa, đấu tranh và đẩy lùi buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đến năm 2030. Với quan điểm không khoan nhượng, mục tiêu cụ thể, giải pháp đồng bộ và sự vào cuộc của toàn bộ hệ thống chính trị, Nghị quyết 397/NQ-CP được kỳ vọng sẽ tạo chuyển biến thực chất, góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh, bền vững.

Dương Nguyễn