Thuế là gì? Các loại thuế thường gặp trong hoạt động xuất nhập khẩu

Thuế là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí và lợi nhuận trong hoạt động xuất nhập khẩu. Việc hiểu rõ khái niệm thuế, cũng như các loại thuế thường gặp giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong việc tính toán chi phí và tuân thủ quy định pháp luật. Cùng ECUS Thái Sơn tìm hiểu thông tin chi tiết ngay trong bài viết dưới đây.

1. Thuế là gì? Vai trò của thuế 

Thuế là khoản tiền bắt buộc mà cá nhân, tổ chức phải nộp cho Nhà nước nhằm phục vụ cho các hoạt động chi tiêu công như xây dựng cơ sở hạ tầng, y tế, giáo dục, quốc phòng hay an sinh xã hội. Nói cách khác, thuế là một hình thức đóng góp bắt buộc để duy trì và phát triển các hoạt động chung của quốc gia.

Thuế có thể được áp dụng trực tiếp hoặc gián tiếp, tùy theo đối tượng chịu thuế và cách thức thu thuế. Người nộp thuế có thể nộp bằng tiền hoặc trong một số trường hợp đặc biệt, bằng giá trị lao động hay hiện vật.

Trong nền kinh tế hiện đại, thuế không chỉ là nguồn thu chủ yếu của ngân sách mà còn là công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô, góp phần phân phối lại thu nhập, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo và định hướng tiêu dùng, đầu tư của toàn xã hội.

2. Các loại thuế thường gặp trong hoạt động xuất nhập khẩu

Trong hoạt động thương mại quốc tế, thuế là yếu tố không thể tách rời, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí, giá thành và lợi nhuận của doanh nghiệp. Hiện nay, hàng hóa xuất nhập khẩu có thể phải chịu các loại thuế sau:

2.1 Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu

Đây là hai loại thuế cơ bản nhất trong lĩnh vực xuất nhập khẩu.

• Thuế xuất khẩu là khoản thu mà Nhà nước áp dụng đối với hàng hóa, vật tư, tài nguyên khi được đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.
• Thuế nhập khẩu được áp dụng đối với hàng hóa, sản phẩm được đưa từ nước ngoài vào Việt Nam.

Hai loại thuế này nhằm điều tiết hoạt động thương mại, bảo vệ sản xuất trong nước, đồng thời góp phần cân bằng cán cân thương mại quốc gia. Tùy theo mã HS (mã số hàng hóa xuất nhập khẩu), mỗi mặt hàng sẽ có mức thuế suất khác nhau, được quy định chi tiết trong Biểu thuế xuất nhập khẩu hiện hành.

2.2 Thuế tự vệ, thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp

Đây là ba loại thuế phòng vệ thương mại, được áp dụng trong những trường hợp đặc biệt:

• Thuế tự vệ nhằm bảo vệ ngành sản xuất nội địa khi hàng nhập khẩu tăng đột biến và gây thiệt hại cho doanh nghiệp trong nước.
• Thuế chống bán phá giá áp dụng với hàng hóa nhập khẩu có giá bán thấp hơn giá trị thông thường ở nước xuất khẩu, gây thiệt hại cho ngành sản xuất tương tự trong nước.
• Thuế chống trợ cấp được áp dụng khi hàng hóa nhập khẩu được nước xuất khẩu trợ cấp, khiến giá bán rẻ bất thường.

2.3 Thuế tiêu thụ đặc biệt

Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) thường chỉ áp dụng cho một số mặt hàng đặc thù, có tác động lớn đến xã hội hoặc môi trường như: rượu, bia, thuốc lá, ô tô, xăng dầu…

2.4 Thuế bảo vệ môi trường

Đây là loại thuế được thu đối với hàng hóa khi nhập khẩu có khả năng gây ô nhiễm hoặc ảnh hưởng xấu đến môi trường, ví dụ: xăng dầu, túi ni-lông, than đá, hóa chất công nghiệp, thuốc trừ sâu...

2.5 Thuế giá trị gia tăng (VAT)

Thuế GTGT được áp dụng đối với hầu hết hàng hóa nhập khẩu (trừ một số mặt hàng được miễn hoặc không chịu thuế theo quy định). Doanh nghiệp khi nhập khẩu hàng hóa phải nộp VAT tại khâu nhập khẩu, sau đó được khấu trừ hoặc hoàn thuế nếu đáp ứng điều kiện của Luật thuế GTGT.

3. Cập nhật quy định mới về khai hải quan với hàng hóa xuất nhập khẩu từ ngày 15/8/2025

Từ ngày 15/8/2025, Nghị định 167/2025/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, sửa đổi và bổ sung Nghị định 08/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật Hải quan 2014. Đây là bước điều chỉnh quan trọng, giúp hoàn thiện quy trình khai hải quan và quản lý thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu.

Một số điểm nổi bật gồm:

• Khai hải quan điện tử trở thành phương thức chính: Doanh nghiệp và cá nhân thực hiện khai báo thông qua hệ thống điện tử, giúp tiết kiệm thời gian, hạn chế sai sót và tăng tính minh bạch. Trường hợp đặc biệt như hàng phục vụ quốc phòng, an ninh hoặc khi hệ thống gặp sự cố, mới được phép khai trên tờ khai giấy.
• Tờ khai hải quan điện tử có giá trị pháp lý trong các thủ tục liên quan đến thuế, cấp Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O), thanh toán ngân hàng và các hoạt động hành chính khác. Các cơ quan quản lý nhà nước được phép sử dụng dữ liệu điện tử để tra cứu mà không yêu cầu bản giấy.
• Cho phép đăng ký tờ khai hải quan một lần đối với doanh nghiệp thường xuyên xuất nhập khẩu cùng loại hàng hóa, cùng người mua, người bán trong thời hạn tối đa 1 năm, giúp giảm thủ tục và tăng hiệu quả xử lý hồ sơ.

Những thay đổi này không chỉ đơn giản hóa thủ tục hải quan, mà còn tối ưu quá trình quản lý và nộp thuế xuất nhập khẩu của doanh nghiệp. Việc chuyển đổi mạnh mẽ sang hình thức điện tử cũng mở đường cho ứng dụng công nghệ trong quản lý xuất nhập khẩu ngày càng hiệu quả hơn.

Để cập nhật kịp thời quy định mới và thực hiện khai hải quan thuận lợi, doanh nghiệp có thể tham khảo phần mềm khai hải quan điện tử ECUS - Giải pháp được nhiều đơn vị tin dùng để tự động hóa, chuẩn hóa và rút ngắn thời gian làm thủ tục xuất nhập khẩu.

Nguyệt Nga