Vận tải quốc tế: Ưu và nhược điểm của các hình thức vận chuyển

Mỗi phương thức vận tải quốc tế đều có những ưu nhược điểm riêng và phù hợp với từng loại hàng hóa, tuyến đường, yêu cầu thời gian và ngân sách. Do đó, việc lựa chọn phương thức phù hợp là yếu tố then chốt để tối ưu hóa chi phí, hiệu quả và thời gian giao hàng trong hoạt động logistics quốc tế. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn đọc cái nhìn tổng quan về ngành vận tải quốc tế năm 2025 và những phân tích chi tiết cho từng phương thức vận tải.

1. Tổng quan về vận tải quốc tế

Vận tải quốc tế là hoạt động vận chuyển hàng hóa, hành khách giữa các quốc gia thông qua các phương thức khác nhau như đường biển, đường hàng không, đường sắt, đường bộ và đường ống. Đây là một trong những yếu tố cốt lõi của thương mại toàn cầu, góp phần quan trọng vào việc kết nối thị trường, thúc đẩy xuất nhập khẩu và phát triển kinh tế các quốc gia.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhu cầu vận tải quốc tế ngày càng tăng mạnh. Hàng triệu tấn hàng hóa được luân chuyển mỗi ngày giữa các châu lục. Các hiệp định thương mại tự do, sự phát triển của công nghệ logistics và cơ sở hạ tầng hiện đại đã tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động vận tải quốc tế phát triển vượt bậc.

2. Sự phát triển của vận tải quốc tế

Vận tải quốc tế không ngừng đổi mới và hiện đại hóa. Theo báo cáo của UNCTAD (2024), khối lượng hàng hóa vận chuyển bằng đường biển chiếm khoảng 80% tổng khối lượng vận tải toàn cầu. Sự phát triển của các cảng container lớn như Shanghai (Trung Quốc), Rotterdam (Hà Lan), Singapore đã làm tăng năng suất và giảm chi phí vận tải.

Ngoài ra, các tuyến đường sắt xuyên Á - Âu đã được mở rộng như tuyến Trung Quốc - Châu Âu (China Railway Express), giúp rút ngắn thời gian vận chuyển từ 35 ngày (đường biển) xuống còn 15-20 ngày.

Đường hàng không tiếp tục chiếm ưu thế trong vận chuyển hàng hóa có giá trị cao, thời gian giao hàng ngắn. Hãng FedEx, DHL, UPS... đã đầu tư mạnh mẽ vào mạng lưới vận tải hàng không toàn cầu.

3. Các hình thức vận tải quốc tế cùng ưu nhược điểm

Các hình thức vận tải quốc tế đang ngày càng phát triển nhờ vào sự nâng cao của công nghệ, cơ sở hạ tầng và nguồn lực. Dưới đây là những đánh giá về lợi thế và bất lợi của một số hình thức vận chuyển.

3.1 Phương thức vận tải đường biển (Waterways)

Thông tin chung: Vận tải đường biển là phương thức phổ biến nhất trong thương mại quốc tế. Theo UNCTAD (2024), khoảng 11 tỷ tấn hàng hóa được vận chuyển bằng đường biển mỗi năm. Việt Nam có hơn 44 cảng biển, trong đó cảng Cái Mép - Thị Vải là cảng trung chuyển quốc tế lớn.

a) Ưu điểm:

• Chi phí thấp, phù hợp với hàng hóa cồng kềnh, số lượng lớn.
• Có thể vận chuyển nhiều loại hàng hóa: hàng rời, hàng lỏng, container, hàng siêu trường siêu trọng.
• Phạm vi vận chuyển rộng khắp, bao phủ toàn cầu.

b) Nhược điểm:

• Thời gian vận chuyển lâu (ví dụ: từ Việt Nam đến châu Âu mất khoảng 30-35 ngày).
• Dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết, thiên tai.
• Thủ tục hải quan và các quy định hàng hải phức tạp.

Văn bản pháp luật liên quan:

• Nghị định 160/2016/NĐ-CP quy định về điều kiện kinh doanh dịch vụ vận tải biển quốc tế.
• Nghị định 147/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 160.

3.2 Phương thức vận chuyển đường sắt (Railways)

Thông tin chung: Tuyến đường sắt quốc tế kết nối châu Á và châu Âu đã phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là các tuyến Trung Quốc - Kazakhstan - Nga - EU. Tuyến tàu hàng từ Hà Nội đến Đức qua Trung Quốc hiện mất khoảng 20-22 ngày.

Ưu điểm:

• Thời gian nhanh hơn đường biển.
• Ổn định, ít bị ảnh hưởng bởi thời tiết.
• Chi phí hợp lý hơn đường hàng không.

Nhược điểm:

• Phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng tuyến đường sắt giữa các nước.
• Không linh hoạt bằng đường bộ và đường hàng không.
• Chỉ phù hợp với một số loại hàng hóa nhất định.

Ví dụ hãng vận tải: China Railway Express, DB Cargo (Đức).

3.3 Phương thức vận tải đường hàng không (Airways)

Thông tin chung: Vận tải hàng không đóng vai trò quan trọng trong vận chuyển hàng hóa có giá trị cao, yêu cầu thời gian giao hàng nhanh. Năm 2023, sản lượng hàng hóa vận chuyển bằng đường hàng không đạt hơn 66 triệu tấn.

Ưu điểm:

• Tốc độ nhanh nhất, chỉ mất 1-3 ngày để chuyển hàng liên lục địa.
• Phù hợp với hàng hóa có giá trị cao, hàng dễ hỏng.

Nhược điểm:

• Chi phí rất cao.
• Giới hạn khối lượng và kích thước hàng hóa.
• Dễ bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết, đình công, an ninh.

Hãng tiêu biểu: FedEx, UPS, DHL, Vietnam Airlines Cargo.

3.4 Phương thức vận chuyển đường sắt (Railways)

Thông tin chung: Phù hợp với vận chuyển xuyên biên giới trong khu vực, ví dụ ASEAN, EU. Việt Nam có các tuyến đường bộ liên vận quốc tế đến Trung Quốc, Lào, Campuchia.

Ưu điểm:

• Linh hoạt, thích hợp với giao hàng tận nơi (door-to-door).
• Chi phí vừa phải, dễ kết hợp với các phương thức khác (đa phương thức).

Nhược điểm:

• Bị giới hạn bởi điều kiện hạ tầng, thời tiết, quy định giao thông.
• Không phù hợp cho vận chuyển đường dài quốc tế quy mô lớn.

Ví dụ hãng: Vinafco, Transimex, Gemadept.

3.5 Vận chuyển bằng đường ống (Pipeline Transport)

Thông tin chung: Phương thức này thường dùng để vận chuyển chất lỏng hoặc khí như dầu mỏ, khí gas, nước. Đường ống xuyên biên giới giữa Nga và châu Âu là ví dụ điển hình.

Ưu điểm:

• An toàn, ít rủi ro giao thông.
• Hiệu quả với khối lượng lớn và thời gian dài.
• Vận hành tự động, tiết kiệm nhân công.

Nhược điểm:

• Chi phí đầu tư ban đầu lớn.
• Không linh hoạt, cố định theo tuyến.
• Chỉ phù hợp với hàng hóa dạng lỏng hoặc khí.

Phổ biến:

• Trên thế giới, chiếm khoảng 6% tổng sản lượng vận chuyển.
• Tại Việt Nam, chiếm tỷ lệ nhỏ (dưới 1%) trong tổng lượng hàng hóa xuất nhập khẩu.

Chiều dài tuyến đường:

• Ví dụ: Tuyến đường ống Druzhba của Nga dài hơn 4.000 km.

Thời gian và chi phí:

• Ổn định, chi phí duy trì thấp sau khi đầu tư ban đầu.

Luật áp dụng tại Việt Nam:

• Nghị định 140/2007/NĐ-CP quy định về điều kiện kinh doanh vận tải dầu khí bằng đường ống.

Như vậy, vận tải quốc tế là xương sống của hoạt động xuất nhập khẩu. Việc lựa chọn hình thức vận chuyển phù hợp đòi hỏi doanh nghiệp cân nhắc nhiều yếu tố như chi phí, thời gian, tính an toàn và tính đồng bộ với chuỗi cung ứng. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động, xu hướng kết hợp nhiều hình thức vận chuyển đang trở thành xu thế tất yếu để tối ưu hóa logistics quốc tế.

Hải quan điện tử ECUS mong rằng những thông tin chia sẻ trong bài viết trên đây có thể mang lại cho bạn những thông tin hữu ích. Nếu bạn cần hỗ trợ về các nghiệp vụ phần mềm khai báo hải quan ECUS xin vui lòng liên hệ tổng đài HTKH 24/7 📞1900 4767 - 19004768 để được giúp đỡ.

Dương Nguyễn