Cán cân xuất nhập khẩu: Khái niệm, vai trò và cách tính

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, kinh tế mở cửa, việc hiểu và áp dụng đúng về cán cân xuất nhập khẩu đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế nói chung, với các doanh nghiệp nói riêng. Dựa vào cán cân xuất nhập khẩu để đánh giá trình độ phát triển kinh tế của một quốc gia, đồng thời cũng là công cụ đánh giá vĩ mô của các nhà quản trị nhằm đưa ra chiến lược đối nội, đối ngoại. Vậy cán cân xuất nhập khẩu là gì, cách tính như thế nào?

Khái niệm cán cân xuất nhập khẩu.

1. Cán cân xuất nhập khẩu là gì?

Theo Điều 28, Luật Thương mại năm 2005, xuất khẩu hàng hóa là việc hàng hóa được đưa ra khỏi phạm vi lãnh thổ Việt Nam hoặc được đưa vào các khu vực đặc biệt thuộc lãnh thổ Việt Nam (khu vực hải quan riêng) theo quy định của pháp luật.

Nhập khẩu hàng hóa là việc hàng hóa được đưa vào lãnh thổ Việt Nam từ nước ngoài hoặc từ khu vực đặc biệt nằm trên lãnh thổ Việt Nam được coi là khu vực hải quan riêng theo quy định pháp luật.

Từ hai khái niệm trên, cán cân xuất nhập khẩu được định nghĩa là bảng đối chiếu giữa tổng giá trị xuất khẩu (hay còn gọi là kim ngạch xuất khẩu) với tổng giá trị nhập khẩu (kim ngạch nhập khẩu) của một quốc gia tại một giai đoạn cụ thể. Có 2 trường hợp xảy ra của cán cân xuất nhập khẩu:

- Nếu giá trị sản phẩm xuất khẩu nhỏ hơn hơn giá trị sản phẩm nhập khẩu: Cán cân xuất nhập khẩu được gọi là nhập siêu.

- Nếu giá trị sản phẩm xuất khẩu lớn hơn giá trị sản phẩm nhập khẩu: Cán cân xuất nhập khẩu được gọi là xuất siêu.

>> Tham khảo: Nhận diện rủi ro trong xuất nhập khẩu và đánh giá mức độ ảnh hưởng đến doanh nghiệp.

2. Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu

Yếu tố ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu.

Cán cân xuất nhập khẩu của một quốc gia có những ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều khía cạnh kinh tế, xã hội, phản ánh “sức khỏe” kinh tế của một quốc gia. Cán cân xuất khẩu bị ảnh hưởng trực tiếp bởi các yếu tố sau:

2.1. Xuất khẩu

Nhu cầu xuất khẩu của người dân ở ngoài nước luôn biến đổi liên tục, không ổn định và chịu sự ảnh hưởng của các yếu tố: Kinh tế, thị trường, thời gian. Vì vậy, yếu tố xuất khẩu sẽ ảnh hưởng theo từng mức độ đến cán cân xuất nhập khẩu.

2.2. Nhập khẩu

Tương tự như xuất khẩu, nhu cầu nhập khẩu cũng khiến cán cân xuất nhập khẩu thay đổi. Khi GDP tăng, nhu cầu nhập khẩu cũng tăng theo. Đồng thời, nhu cầu nhập khẩu cũng bị tác động bởi giá bán hàng hóa xuất khẩu.

Khi hàng hóa trong nước có xu hướng tăng giá, hàng hóa nước ngoài vẫn ở mức giá ổn định hoặc chỉ biến động nhẹ thì kim ngạch nhập khẩu có xu hướng tăng.

2.3. Tỷ giá hối đoái

Tỷ giá hối đoái là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến cán cân thương mại:

- Trường hợp đồng nội tệ giảm giá, hàng xuất khẩu rẻ hơn đối với người mua nước ngoài: Thúc đẩy nhu cầu xuất khẩu trong nước.

- Trường hợp hàng nhập khẩu đắt đỏ: lượng nhập khẩu trong nước giảm đi.

>> Có thể bạn quan tâm: Hóa đơn điện tử, Báo giá hóa đơn điện tử.

2.4. Chính sách thuế quan và thương mại

Căn cứ vào cán cân xuất nhập khẩu hiện tại đang ở trạng thái nhập siêu hay xuất siêu, Chính phủ sẽ ban hành những chính sách về thuế quan và thương mại tương ứng nhằm đảm bảo ổn định kinh tế.

2.5. Lạm phát

Lạm phát ảnh hưởng tới giá thành sản xuất qua đó tác động tới giá các sản phẩm xuất khẩu.

3. Công thức tính cán cân xuất nhập khẩu

Cách tính cán cân xuất nhập khẩu.

Cán cân xuất nhập khẩu được tính bằng phần chênh lệch giữa giá trị xuất khẩu và nhập khẩu, công thức tính như sau:

Cán cân xuất nhập khẩu (XNK) = Giá trị hàng hóa XNK – Giá trị của hàng hóa nhập khẩu.

Trong đó:

- Giá trị hàng hóa xuất khẩu là giá trị của hàng hóa thực tế đã được xuất bán ra thị trường quốc tế.

- Giá trị hàng hóa nhập khẩu: Tổng giá trị hàng hóa thực tế được nhập từ quốc tế về để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, kinh doanh, buôn bán của doanh nghiệp, người tiêu dùng trong nước.

Lưu ý: Giá trị hàng hóa xuất khẩu và giá trị hàng hóa nhập khẩu phải được tính trong cùng khoảng thời gian.

Cán cân xuất nhập khẩu được xác định theo mức 0, cụ thể:

- Mức chênh lệch > 0 => Cán cân xuất nhập khẩu thặng dư.

- Mức chênh lệch < 0 => Cán cân xuất nhập khẩu thâm hụt.

- Mức chênh lệch = 0 => Cán cân xuất nhập khẩu cân bằng.

Đơn vị của cán cân xuất nhập khẩu thường được sử dụng bằng các đồng tiền phổ biến: Tỷ USD, tỷ VNĐ,...

>> Tham khảo: LOI trong xuất nhập khẩu là gì?

4. Vai trò của cán cân xuất nhập khẩu

Cán cân xuất nhập khẩu phản ánh mối quan hệ giữa hoạt động xuất khẩu và hoạt động nhập khẩu:

- Đối với hoạt động xuất khẩu: Cán cân xuất nhập khẩu thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế từ đó tăng tiêu dùng nội địa. Nếu hoạt động xuất nhập khẩu mang về lợi nhuận cho nền kinh tế, chính phủ có thể căn cứ vào đây để khai thác, thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu.

- Đối với nhập khẩu: Cán cân xuất nhập khẩu góp phần thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, gia tăng nguồn hàng hóa, mở ra nhiều sự lựa chọn cho người tiêu dùng, đáp ứng nhu cầu thị trường.

>> Tham khảo: Hướng dẫn hồ sơ, quy trình cấp giấy phép xuất nhập khẩu.

Cán cân xuất nhập khẩu đóng vai trò quan trọng đối với kinh tế nói chung, hoạt động thương mại nói riêng của một quốc gia. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến cán cân thương mại như hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, tỷ giá,... Nắm được các yếu tố, cách tính và vai trò của cán cân xuất nhập khẩu là chìa khóa để đưa ra các chính sách phát triển kinh tế, thương mại phù hợp.

Ngoài ra, quý doanh nghiệp có nhu cầu tìm hiểu về phần mềm khai báo hải quan ECUS, vui lòng liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn:

CÔNG TY PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ THÁI SƠN